(۲۷۱) برخی از انتظارات حضرت مهدی (علیه السلام) از شیعیان
برخی از انتظارات حضرت مهدی (علیه السلام) از شیعیان
جواد خرمی
مجله مبلغان - بهمن واسفند ۱۳۸۳ - شماره ۶۳
چکیده:
امام در هر زمان وهر دوره همچون ناظر امین وطبیب دوّاری است که همیشه بر اوضاع واحوال امت وشیعیان خویش نظاره دارد وهرگز آنها را فراموش نخواهد کرد ودر گرفتاریها وسختیها تنها نخواهد گذاشت.
در این جهت، فرق نمی کند که امام زمان (علیه السلام) حاضر ودر منظر دیده ها باشد ویا غائب وپشت پرده.
چنان که مهدی موعود (علیه السلام) خود می فرماید: «وَجْهُ الاِنْتِفاعِ بی فی غَیْبَتی کَالاِنْتِفاعِ بِالشَّمْسِ اِذا غَیَّبَتْها عَنِ الاَبْصارِ السَّحابُ(۱)؛ بهره مندی [مردم] از من در [دوران] غیبتم، مانند بهره وری از خورشید است، هنگامی که ابرها آن را از چشمها پنهان کرده باشند».
حضرت از اوضاع جهانی وامور شیعیان خویش آگاه است، وریز ودرشت اخبار را با چشم تیزبین الهی وامدادهای غیبی نظاره گر است؛ چنان که خود می فرماید: «فَاِنّا یُحیطُ عِلْمُنا بِأَبْنائِکُمْ ولا یَعْزُبُ عَنّا شَیْءٌ مِنْ اَخْبارِکُمْ(۲)؛ علم ما به اخبار شما احاطه دارد وهیچ چیزی از اخبار شما بر ما پوشیده نیست».
امام زمان (علیه السلام) با توجه به آن آگاهی گسترده، هرگز شیعیان خود را فراموش نمی کند، بلکه در تمام حالات ناظر وحامی آنها می باشد وبالهای عنایات والطاف بی کران خویش را همیشه بر سر پیروان خود گسترده دارد؛ چنان که خود آن حضرت در توقیعی به شیخ مفید رحمه الله فرمود: «اِنّا غیْرُ مهْمِلینَ لِمُراعاتِکُمْ وَلا ناسینَ لِذِکْرِکُمْ ولَوْلا ذلِکَ لَنَزَلَ بِکُمُ اللأواءُ وَاصْطَلَمَکُمُ الاَعْداءُ...(۳)؛ از یاری رساندن به شما کوتاهی نکرده، فراموشتان نمی کنیم، واگر چنین نبود، حتما ناگواریها بر شما نازل می شد ودشمنان، شما را نابود می ساختند...».
او آخرین سنگربان نظام هستی، وحافظ امّت وشیعیان است. در کلام نغز وزیبای آن حضرت می خوانیم که «اَنَا خاتَمُ الاَوْصِیاءِ وبی یَدْفَعُ الله (عزَّ وجلَّ) اَلْبَلاءَ عَنْ اَهْلی وَشیعَتی(۴)؛ من خاتم اوصیا هستم وبه وسیله من، خداوند عزیز وجلیل بلا را از خانواده وپیروانم دفع می کند».
وقطعا چنین امام وناظر امینی، برای سلامت معنوی وهدایت واقعی رهروان خویش سفارشات وهمین طور انتظاراتی دارد که انتظارات شخصی وفردی نیستند وبه همین دلیل، خطابات ودستورات او از سر دوستی واز راه شفقت ودلسوزی است؛ چنان که خود در سخنان پر مهر ومحبّتش می فرماید: «لَوْلا ما عِنْدَنا مِنْ مَحَبَّةِ صَلاحِکُمْ والاِشْفاقِ عَلَیْکُمْ لَکُنّا عَنْ مُخاطَبَتِکُمْ فی شُغُلٍ...(۵)؛ اگر محبّتِ صلاح وخوبی شما در نزد ما نبود ونسبت به شما دلسوز ومهربان نبودیم، شما را مخاطب [گفته های] خود قرار نمی دادیم».
با توجّه به نکات پیش گفته، آنچه در این مقال مورد توجّه قرار گرفته است، برخی انتظارات هدایتگر وسعادت آفرینی است که امام زمان (علیه السلام) در زمان غیبت خویش از شیعیان وپیروان خویش دارد. این انتظارات عبارت اند از:
۱. پرواپیشگی وتسلیم
از مهم ترین انتظارات آن حضرت از شیعیان وپیروان خویش، این است که تقوای الهی را پیشه ساخته، سرا پا تسلیم اوامر ونواهی اِمامان معصوم باشند. در این صورت است که سعادت دنیوی واخروی انسان تأمین می شود. آن امام رئوف در کلام رسای خود فرمود: «فَاتَّقُوا الله وسَلِّمُوا لَنا ورَدُّوا الاَمْرَ اِلَیْنا فَعَلَیْنا الاِْصْدارُ کَما کانَ مِنَّا الاْیرادُ وَلا تُحاوِلُوا کشْفَ ما غُطِّیَ عَنْکُمْ(۱)؛ از خدا بترسید وتسلیم [امر] ما شوید وکارها را به ما واگذار کنید. پس بر ماست که شما را از سرچشمه [معارف] سیراب گردانیم، همان گونه که بردن شما به سوی سرچشمه به وسیله ما بوده است، ودر پی آنچه از شما پوشیده شده است، نروید».
اگر قدر تو را دانسته بودیم * * * اگر عهد ووفا نشکسته بودیم
دل ما خانه غمها نمی شد * * * غم هجران نصیب ما نمی شد
اگر شرط تولاّ کرده بودیم * * * هر آنچه گفته مولا کرده بودیم
نمی شد روز ما شام سیاهی * * * نمی شد قسمت ما این جدایی...(۶)
۲. جلب محبّت اهل بیت (علیهم السلام) وترک گناهان
پاداش رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله این است که مردم به جانشینان او، یعنی امامان معصوم، محبّت وارادت داشته باشند، وهمین محبّت عامل مهمّی است در بازدارندگی از گناهان ومعصیتها. امام زمان (علیه السلام) نیز در همان راستا یکی از انتظاراتی که از شیعیان خویش دارد، این است که در پی جلب وکسب محبّت ما اهل بیت باشید واز انجام گناه واموری که باعث ناراحتی ورَنجِش می شود، به شدّت پرهیز نمایید. آن حضرت در سخن خیرخواهانه خود چنین می فرماید:
«فَلْیَعْمَلْ کُلُّ امرِءٍ منْکُمْ ما یُقَرِّبُ بِهِ مِنْ مُحَبَّتِنا وَلْیَتَجَنَّبْ مِنْ کَراهِیَّتِنا وسَخَطِنا فَاِنَّ امْرءًا یبْغَتُهُ فجْأَةٌ حینَ لا تَنْفَعُهُ تَوْبَةٌ وَلایُنَجّیهِ مِنْ عقابِنا نَدَمٌ عَلی حَوْبَةٍ(۷)؛ پس باید هر یک از شما [شیعیان] کارهایی را که موجب جلب محبّت ما می گردد، انجام دهد وباید از کارهای [ناپسندی] که خشم وغضب ما را در پی دارد، اجتناب کند. پس [آگاه باشید که] مرگ آدمی ناگهان می رسد که [در آن وقت دیگر] توبه سودی نمی رساند وندامت وپشیمانی [نیز] نمی تواند او را از عذاب ما برهاند».
وصد البته که عشق ومحبّت به مهدی (علیه السلام) با عنایت او در دلها ایجاد می شود.
بده سوزی که از هجرت بسوزیم * * * بده اشکی که در پایت بریزیم
بده رنجی که رنجور تو باشیم * * * سروری ده که مسرور تو باشیم
بده چشمی که گریان تو باشد * * * سری ده گوی چوگان تو باشد
بده عقلی که مجنون تو باشد * * * همه حیران ومفتون تو باشد
در جای دیگر، حرکت در مسیر محبّت اهل بیت (علیهم السلام) را این گونه از شیعیان خواسته است: «وَلا تَمیلُوا عَنِ الْیَمینِ وتَعْدِلُوا اِلَی الْیسارِ وَاجعَلُوا قصْدَکُمْ اِلَیْنا بِالْمَوَدَّةِ عَلَی السُّنَّةِ الْواضِحَةِ(۸)؛ از راست به چپ منحرف نشوید ومقصد خود را با دوستی ما طبق سنّت [الهی ونبوی] روشن به سوی ما قرار دهید».
وقطعا کوچک ترین انحرافی که در بین شیعه ایجاد شود قلب امام زمان (علیه السلام) را سخت ناراحت ورنجور خواهد کرد. به همین جهت، آن یار پرده نشین با قلب آکنده از رنجش وغصّه، شکوه خویش را از دست شیعیان جاهل ومنحرف به این صورت اظهار می دارد:
«قَدْ آذانا جُهَلاءُ الشّیعَةِ وحُمَقاؤُهُمْ ومَنْ دینُهُ جَناحُ الْبعُوضَةِ اَرْجحُ مِنْهُ(۹)؛ به حقیقت نادانان وکم خردان شیعه وکسانی که پر وبال پشه بر دین آنها برتری دارد، ما را آزار می دهند».
۳. همدلی واتّحاد
از دیگر انتظارات امام زمان (علیه السلام) از شیعیانش این است که بر محور فرامین الهی وتعهّدهایی که در مقابل امامان خویش دارند، همدل ومتّحد باشند؛ چرا که همدلی هم موفقیّت دنیوی آنها را در پی دارد، وهم زمینه تعجیل فرج وظهور عدالت گستر جهان را فراهم می سازد.
آن حضرت دلسوزانه اظهار می دارد: «لَوْ اَنَّ اَشْیاعَنا وَفَّقَهُمُ الله لِطاعَتِهِ عَلَی اجْتِماعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَما تَاَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقائِنا(۱۰)؛ اگر شیعیان ما - که خدای آنان را بر انجام طاعت خویش موفّق بدارد - در راه ایفای پیمانی که بر دوش دارند، همدل می شدند، میمنت دیدار ما از ایشان به تأخیر نمی افتاد».
گفتا حجاب وصلت باشد هوای نفست * * * گر نفس را شکستی دستت رسد بدستم
۴. دعا برای فرج
شیعه در فراق اِمام ومولای خویش نمی تواند آرام گیرد وشب وروز نسوزد ولحظه به لحظه چشم به انتظار ظهور مولا وامام خویش نباشد. نشانه انتظار سازنده وکارساز، آن است که تلاش کند تا زمینه ظهور را در جامعه بیشتر آماده نماید. یکی از راههای زمینه سازی برای ظهور، دعاهای دلسوزانه ومشتاقانه است؛ آن هم دعا برای فرج وظهور مهدی (علیه السلام) که هم باعث تلقین وتقویت روح انتظار می شود وهم آمادگی انسان را بیشتر می سازد واز طرف دیگر، خود عامل مستقلّی است برای نزدیکی فرج؛ چرا که تقدیرات را نیز (با اذن الهی) تغییر می دهد.
به همین جهت است که مهدی منتظر (علیه السلام) از شیعیانش انتظار دارد ومجدّانه می خواهد که برای فرج دعا کنند؛ آنجا که فرمود: «اَکْثِرُوا الدُّعاءَ بِتَعْجیلِ الْفَرَجِ فاِنَّ ذلِکَ فَرَجُکُمْ(۱۱)؛ برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید؛ زیرا همین موجب فرَجْ وگشایش شماست».
در کنار دستور دعا برای فرج، بر این نکته نیز پای فشرده است که هرگز کسی حق ندارد، زمان دقیقی برای فرج تعیین نماید؛ چرا که وقت مشخّص آن را جز ذات پاک لایزالی کسی دیگر نمی داند.
در این زمینه، موعود جهانی فرمود: «اَمّا ظهُورُ الْفَرَجِ فَاِنَّهُ اِلَی الله تَعالی ذِکْرُهُ وکَذَبَ الْوَقّاتُونَ(۱۲)؛ امّا ظهور فرج به اراده خدای که یادش بلند مرتبه است، بر می گردد وکسی که [برای آن] وقت تعیین کند، دروغ گفته است».
۵. مراجعه به علما
خداوند هستی را بیهوده وبی هدف نیافریده وانسان را نیز رها نکرده وبه حال خود وا نگذاشته است؛ لذا حضرت مهدی (علیه السلام) می فرماید: «اِنَّ الله تَعالی لَمْ یَخْلُقِ الْخَلْقَ عَبَثا وَلا اَهْمَلَهُمْ سُدیً(۱۳)؛ به راستی خدای متعال مردم را بیهوده نیافریده وبیکار رها نکرده است».
بنابراین، در دوران غیبت کبری، هر چند دست الطاف امام زمان (علیه السلام) از پشت ابرهای غیبت بر سر امّت وشیعیان سایه افکنده است، امّا نیاز مبرم وجود دارد که برای سرپرستی امّت وشیعیان وهدایت وگره گشایی از مشکلات آنان، فرد ویا افرادی باشند تا مردم با مراجعه به آنها تفسیر سخنان امامان خویش را به دست آورند وپاسخ پرسشهای خود را دریابند وصراط مستقیم را به پشتوانه فکری وعلمی آنان طی نمایند. به همین جهت، آن امام رئوف ودلسوز برای دوران غیبت تدبیری اندیشیده ومردم را به فقها ومراجع تقلید ارجاع داده اند؛ چنان که فرموده اند: «واَمَّا اْلحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فیها اِلی رُواةِ حدیثِنا فاِنَّهُمْ حجَّتی عَلَیْکُمْ واَنَا حُجَّةُ الله عَلَیْهِم(۱۴)؛ وامّا در حوادث پیش آمده، به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ زیرا آنها حجّت من بر شما هستند ومن حجّت خدا بر آنان هستم».
۶. پرداخت سهم امام (علیه السلام)
حضرت حجّت (علیه السلام) سفارش اکید وانتظار وتوقّع جدّی از مردم دارد که واجبات مالی خود را بپردازند ودر سهم امام تصرّف نکنند؛ لذا فرمود: «فَلا یَحِلُّ لاَحَدٍ اَنْ یَتَصَرَّفَ مِنْ مالِ غَیْرِهِ بِغَیْرِ إِذْنهِ فکَیْفَ یَحِلُّ ذلِکَ فی ما لِنا(۱۵)؛ [وقتی] برای کسی جایز نیست که در مال دیگران بدون اجازه آنان تصرف کند، پس چگونه این کار در مال ما حلال شمرده می شود!»
ودر جای دیگر، به شدّت کسانی را که سهم امام را نمی پردازند، تهدید کرده، می فرماید: «مَنْ اَکَلَ مِنْ اَمْوالِنا شَیْئا فَاِنَّما یَأْکُلُ فی بَطْنِهِ نارا وسیَصْلی سَعیرا(۱۶)؛ هر کس [به ناحق] چیزی از اموال ما را بخورد، همانا آتش می خورد وبه زودی به صورت در آتش جهنّم می افتد».
واین امر را نیز گوشزد فرموده است که مالی را که به عنوان سهم امام می پردازید، باید از راه حلال به دست آمده باشد. واِلاّ مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت. فلسفه پرداخت واجبات مالی وسهمین هم این است که مردم پاکیزه شوند وروح آنها جلا پیدا کند.
در این باره مهدی موعود (علیه السلام) فرمود: «اَمّا اَمْولُکُمْ فَلا نَقْبَلُها اِلاّ لَتَطَهَّرُوا فَمَنْ شاءَ فَلْیَصِلْ ومَنْ شاءَ فَلْیَقْطَعْ فَما آتانِیَ الله خَیْرٌ مِمّا آتاکُمْ(۱۷)؛ امّا اموال شما [که به ما می رسانید]، پس ما آنها را نمی پذیریم، مگر برای اینکه پاکیزه شوید. هر کس می خواهد، آنها را به ما برساند وهر کس می خواهد، نرساند، پس آنچه خدا به من داده، بهتر است از آنچه به شما داده است».
پایان مقاله
پى نوشت ها:
ــــــــــــــــــــــ
(۱) میزان الحکمة، محمدی ری شهری، ج۱، ص۲۸۹.
(۲) بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، ج۵۳، ص۱۷۵، ح۷.
(۳) همان.
(۴) همان، ج۵۲، ص۳۰، ح۲۵.
(۵) همان، ج۵۳، ص۱۷۹، ح۹.
(۶) محمّد تقی مدّاح.
(۷) همان، ص۱۷۴، ح۷.
(۸) همان، ص۱۷۹، ح۹.
(۹) الاحتجاج، مرحوم طبرسی، ج۲، ص۴۷۴.
(۱۰) بحار الانوار، ج۵۳، ص۱۷۷، ح۸.
(۱۱) کمال الدین، شیخ صدوق، ج۲، ص۴۸۵، ح۴.
(۱۲) همان.
(۱۳) بحار الانوار، ج۵۳، ص۱۹۳، ح۲۱.
(۱۴) همان، ص۱۸۰، ح۱۰.
(۱۵) کمال الدین، ج۲، ص۵۲۱، ح۴۹.
(۱۶) همان.
(۱۷) همان، ص۴۸۴، ح۴.
