﴿ الم * غُلِبَتِ الرُّومُ * فِي أَدْنَى الْأَرضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ * ... يَنْصُـرُ مَنْ يَشاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾ (الروم: ۱ - ۵)

قوله تعالی:

﴿ الم * غُلِبَتِ الرُّومُ * فِي أَدْنَى الْأَرضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ * فِي بِضْعِ سِنِينَ للهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْـرِ اللهِ يَنْصُـرُ مَنْ يَشاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾ (الروم: ۱ - ۵)

ترجمه آیه:
(ا ل م* رومیان مغلوب شدند؛ در نزدیکی سرزمین (شما) وآنها پس از مغلوب شدن فعلی، به زودی غالب خواهند شد* (این پیروزی) در سالی چند خواهد بود. همه ی امور جهان، چه قبل وچه بعد از این، همه به دست خداست وآن روز مؤمنان به نصرت ویاری خداوند (نسبت به ایشان) شاد وخرسند شوند).
متن روایت (۱):
محمد بن العباس: قال: حدثنا الحسن بن محمد بن جمهور القمی، عن أبیه، عن جعفر بن بشیر الوشا، عن ابن مسکان، عن أبی بصیر، عن أبی عبد الله (علیه السلام)، قال: سألته عن تفسیر ﴿الم، غُلِبَتِ الرُّومُ﴾ قال: هم بنو أمیة وإنما أنزلها الله (عزَّ وجلَّ) ﴿الم، غُلِبَتِ الرُّومُ، فِی أَدْنَی الأَرْضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیغْلِبُونَ، فِی بِضْعِ سِنِینَ للهِ الأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ وَیوْمَئِذٍ یفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ، بِنَصْرِ اللهِ﴾ عند قیام القائم (علیه السلام)(۱).
ترجمه روایت (۱):
محمّد بن العبّاس گوید: حسن بن محمّد بن جمهور قمی حدیثمان داد، از پدرش، از جعفر بن بشیر وشّاء، از ابن مسکان، از أبو بصیر، از حضرت ابو عبد الله امام صادق (علیه السلام)، ابو بصیر گوید: از آن حضرت راجع به تفسیر (ا ل م* رومیان مغلوب شدند) پرسیدم. فرمود: آنان بنی امیّه اند وخدای -عزّ وجلّ- این آیه را چنین نازل فرمود: (ا ل م* رومیان مغلوب شدند؛ در نزدیکی سرزمین (شما) وآنها پس از شکست فعلی، به زودی پیروز خواهند شد * (این پیروزی) در سالی چند خواهد بود. همه ی امور جهان، چه پیش وچه بعد از این، همه به دست خداست وآن روز مؤمنان به نصرت ویاری خداوند (نسبت به ایشان) خرسند شوند) (یعنی) هنگام قیام قائم (علیه السلام).
متن روایت (۲):
عنه قال: حدثنا أحمد بن محمد بن سعید، عن الحسن بن القسم (قال) قراءة عن علی بن إبراهیم المعلی، عن الفضیل (بن فضیل) بن إسحاق، عن یعقوب بن شعیب، عن عمران بن میثم، عن عبادة (عنایة) عن علی (علیه السلام) قال: قوله (عزَّ وجلَّ): ﴿الم، غُلِبَتِ الرُّومُ﴾ (هی) فینا وفی بنی أمیة(۲).
ترجمه روایت (۲):
واز اوست: که گفت: احمد بن محمد بن سعید حدیثمان داد، از حسن بن القاسم، [گفت] قرائت کردم از علی بن ابراهیم معلی، از فضیل (بن فضیل) بن اسحاق، از یعقوب بن شعیب، از عمران بن میثم، از عباده [عنایه]، از حضرت امیر مؤمنان علی (علیه السلام) که فرمود: قول خدای (عز وجل): (الم * رومیان مغلوب شدند) [این] درباره ما وبنی امیه است.
متن روایت (۳):
أبو جعفر محمد بن جریر الطبری: فی مسند فاطمة قال: حدثنی أبو المفضل محمد بن عبد الله قال: حدثنا محمد بن همام قال: حدثنا جعفر بن محمد بن مالک قال: حدثنا إسحاق بن محمد بن سمیع، عن محمد بن الولید، عن یونس بن یعقوب، عن أبی عبد الله الصادق (علیه السلام) فی قوله (عزَّ وجلَّ): ﴿وَیوْمَئِذٍ یفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ، بِنَصْرِ اللهِ﴾ قال فی قبورهم بقیام القائم (علیه السلام)(۳).
ترجمه روایت (۳):
ابو جعفر محمّد بن جریر طبری در کتاب مسند فاطمه گوید: ابو المفضّل محمّد بن عبد الله حدیثم داد، گفت: محمّد بن همّام حدیثمان گفت، که جعفر بن محمّد بن مالک حدیثمان داد، گفت: اسحاق بن محمّد بن سمیع، از محمّد بن الولید، از یونس بن یعقوب، از حضرت ابو عبد الله صادق (علیه السلام) درباره ی قول خدای -عزّ وجلّ-: (در آن روز مؤمنان به نصرت ویاری خداوند خرسند خواهند شد) فرمود: در آرامگاهشان، به قیام قائم (علیه السلام) (شاد میشوند).

پاورقی:

-----------------

(۱) تأویل آیات ظاهرة - مخطوط.
(۲) مأخذ سابق.
(۳) دلائل إمامت: ص ۲۴۸.