﴿وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ وَالأَنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ﴾ (البقرة: ۱۵۵)
قوله تعالی:
﴿وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ وَالأَنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ﴾ (البقرة: ۱۵۵)
ترجمه آیه:
(والبته شما را به چیزی از ترس وگرسنگی وکمبودی از اموال وجانها وثمرات می آزماییم ومژده ده صبر کنندگان را).
متن روایت (۱):
محمد بن إبراهیم النعمانی: المعروف بابن أبی زینب قال: حدثنا محمد بن همام، قال حدثنا عبد الله بن جعفر الحمیری، قال حدثنا [أحمد بن هلال، قال حدثنا الحسن بن] محبوب عن علی بن رئاب، عن محمد بن مسلم، عن أبی عبد الله جعفر بن محمد (علیه السلام) (أنه) قال: إن قدام القائم (علیه السلام) علامات بلوی من الله للمؤمنین. قلت: وما هی؟
قال: (فـ) ذلک قول الله (عزَّ وجلَّ): ﴿وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ وَالأَنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ﴾، (فذلک) قال: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّکمْ﴾ یعنی المؤمنین ﴿بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ﴾ من ملوک (خوف ملک) بنی فلان فی آخر سلطانهم، ﴿وَالْجُوعِ﴾ بغلاء أسعارهم، ﴿وَنَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ﴾ فساد التجارات وقلة الفضل فیها، ﴿وَالأَنْفُسِ﴾ موت ذریع، ﴿وَالثَّمَراتِ﴾ قلة ریع ما یزرع وقلة برکة الثمار، ﴿وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ﴾ عند ذلک بخروج القائم (علیه السلام).
ثم قال (لی): یا محمد هذا تأویله (إن الله (عزَّ وجلَّ) یقول: ﴿وَما یعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ﴾(۱).
ترجمه روایت (۱):
محمّد بن ابراهیم نعمانی معروف به ابن ابی زینب گوید: حدیث آورد ما را محمّد بن همّام، گوید: برایمان حدیث آورد عبد الله بن جعفر حمیری، گوید: حدیث گفت برای ما (احمد بن هلال، گوید: برایمان حدیث گفت) حسن بن محبوب از علیّ بن رئاب از محمّد بن مسلم، از حضرت ابو عبد الله جعفر بن محمّد (علیه السلام) که فرمود: همانا قبل از [ظهور] حضرت قائم (علیه السلام) علامت هایی هست از سوی خداوند برای امتحان مؤمنان، عرضه داشتم: آنها چیستند؟
فرمودند: آن فرموده ی خدای -عزّ وجلّ- است: (والبتّه شما را به چیزی از ترس وگرسنگی وکمبودی از امول وجانها وثمرات می آزماییم وشکیبایان را مژده ده) فرمود: (والبتّه شما را میآزماییم) یعنی مؤمنان را (به چیزی از ترس) از فرمانروایان فلان خاندان در اواخر سلطنتشان (وگرسنگی) به گرانی نرخ هایشان (وکمبودی از اموال) فساد وتباهی تجارتها وکمی سود آنها (وجانها) ومرگی زودرس (وثمرات) کمی رشد گیاهان (کاهش کشاورزی) وکم شدن برکت میوهها، (وشکیبایان را مژده بده) در آن هنگام به خروج قائم (علیه السلام).
سپس [به من فرمود: ای محمّد، این است تأویل آن. [همانا خدای -عزّ وجلّ- میفرماید]: (وتأویل آن را نمیداند جز خداوند وراسخان در علم)].
متن روایت (۲):
عنه: قال: أخبرنا أحمد بن محمد بن سعید بن عقده، قال أخبرنی (حدثنی) أحمد بن یوسف بن یعقوب والحسین (أبو الحسین) الجعفی من کتابه، قالک حدثنا إسماعیل بن مهران، عن الحسن بن علی بن أبی حمزة، عن أبیه، عن أبی بصیر.
قال أبو عبد الله (علیه السلام): لا بد أن یکون قدام [قیام] القائم سنة تجوع فیها الناس، ویصیبهم خوف شدید من القتل، ونقص من الأموال والأنفس والثمرات، وإن ذلک فی کتاب الله لبین، ثم تلا هذه الآیة: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأَمْوالِ وَالأَنْفُسِ وَالثَّمَراتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ﴾(۲).
ترجمه روایت (۲):
از اوست که گفت: خبر داد ما را احمد بن محمّد بن سعید بن عقده، گفت: خبرم داد احمد بن یوسف بن یعقوب ابو الحسین جعفی از کتاب خود، گفت: برایمان حدیث آورد اسماعیل بن مهران، از حسن بن علیّ بن ابی حمزه، از پدرش، از ابو بصیر که حضرت ابو عبد الله امام صادق (علیه السلام) فرمود: ناگزیر، پیش از (قیام) قائم سالی خواهد بود که مردم در آن گرسنگی کشند وترس شدیدی از جهت کشتار به آنان رسد ودر اموال وجانها ومحصولات کمبودی حاصل گردد والبتّه این در کتاب خدا به روشنی آمده است، سپس این آیه را تلاوت کرد: (والبتّه شما را به چیزی از ترس وگرسنگی وکمبودی از اموال وجانها وثمرات میآزماییم وشکیبایان را مژده ده).
متن روایت (۳):
وروی أبو جعفر محمد بن جریر الطبری فی مسند فاطمة (علیها السلام) قال: أخبرنی أبو الحسین محمد بن هارون [قال حدثنی أبی (رضی الله عنه)] قال حدثنا أبو علی محمد بن همام قال: حدثنا عبد الله بن جعفر الحمیری قال: حدثنا أحمد بن هلال قال: حدثنی الحسن بن محبوب، عن علی بن رئاب، وأبی أیوب الخزاز، عن محمد بن مسلم، عن أبی عبد الله (علیه السلام) قال:
إن لقیام قائمنا علامات.. وذکر الحدیث(۳).
ترجمه روایت (۳):
نیز ابو جعفر محمّد بن جریر طبری، در مسند فاطمه (علیها السلام) روایتی آورده است. وی گوید: خبرم داد ابو الحسین محمّد بن هارون، گفت: برایم حدیث آورد پدرم (رضی الله عنه)، گفت: حدیث آورد ما را ابو علی محمّد بن همّام، گوید: حدیث کرد ما را عبد الله بن جعفر حمیری، گوید: حدیث آورد ما را احمد بن هلال، گفت: حسن بن محبوب حدیثام گفت، از علیّ بن رئاب وابو ایّوب خزّاز محمّد بن مسلم از حضرت ابو عبد الله امام صادق (علیه السلام) که فرمود: «...همانا قیام قائم ما را علامتهایی است» وتا آخر حدیث را فرمود.
متن روایت (۴):
العیاشی: بإسناده عن الثمالی قال: سألت أبا جعفر (علیه السلام) عن قول الله (عزَّ وجلَّ): ﴿وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ﴾، قال: ذلک جوع خاص، وجوع عام، فأمام بالشام فإنه عام، وأما الخاص بالکوفة یخص ولا یعم، ولکنه یخص بالکوفة أعداء آل محمد علیه الصلاة والسلام، فیهلکهم الله بالجوع.
وأما الخوف فإنه عام بالشام، وذلک (ذاک) الخوف إذا قام القائم (علیه السلام)، وأما الجوع فقبل قیام القائم (علیه السلام) وذلک قوله: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ﴾(۴).
ترجمه روایت (۴):
عیّاشی به سند خود از ثمالی آورده است که گوید: از حضرت ابو جعفر امام باقر (علیه السلام) درباره ی فرموده ی خدای [عزّ وجلّ]: (والبتّه شما را به چیزی از ترس وگرسنگی می آزماییم) پرسیدم. فرمود: این یک گرسنگی خاصّ ویک گرسنگی عامّ است.
گرسنگی عام در شام خواهد بود وگرسنگی خاص در کوفه است که اختصاص مییابد وعمومیّت ندارد؛ ولی در کوفه به دشمنان آل محمّد (علیه الصّلاة والسلام) اختصاص خواهد یافت. پس خداوند آنها را به گرسنگی هلاک خواهد کرد.
ترس در شام عامّ است وآن ترس، گاهی است که قائم (علیه السلام) به پا خیزد. گرسنگی نیز پیش از قیام قائم (علیه السلام) است وهمین است فرموده ی خداوند: (والبتّه شما را به چیزی از ترس وگرسنگی می آزماییم).
پاورقی:
-----------------
(۱) کتاب الغیبة: ۱۳۲.
(۲) کتاب الغیبة: ۱۳۲.
(۳) دلائل الإمامة: ۲۵۹.
(۴) تفسیر العیاشی: ۱، ۶۸.
