﴿فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیهِمْ أَبْوابَ کلِّ شَیءٍ حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ﴾ (الانعام: ۴۴)
قوله تعالی:
﴿فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیهِمْ أَبْوابَ کلِّ شَیءٍ حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ﴾ (الانعام: ۴۴)
ترجمه آیه:
(پس چون آنچه [از نعمتهای خداوند] به آنان تذکر داده شده بود همه را فراموش کردند: ابواب همه چیز را بر آنها گشودیم تا آنگاه که به آنچه عطا شدند شادمان ومغرور گشتند به ناگاه آنها را [به کیفر اعمالشان] گرفتار کردیم ودر آن هنگام خوار ونا امید شدند).
متن روایت (۱):
علی بن إبراهیم: قال حدثنا جعفر بن أحمد، قال حدثنا عبد الکریم بن عبد الرحیم، عن محمد بن علی، عن محمد بن الفضیل، عن أبی حمزة، قال سألت أبا جعفر (علیه السلام) عن قول الله تعالی: ﴿فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیهِمْ أَبْوابَ کلِّ شَیءٍ﴾.
قال: أما قوله: ﴿فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکرُوا بِهِ﴾ یعنی فلما ترکوا ولایة علی (أمیر المؤمنین) (علیه السلام) وقد أُمروا بها ﴿فَتَحْنا عَلَیهِمْ أَبْوابَ کلِّ شَیءٍ﴾ یعنی دولتهم فی الدنیا وما بسط لهم فیها، وأما قوله: ﴿حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ﴾ یعنی بذلک قیام القائم (علیه السلام)، حتی کأنهم لم یکن لهم سلطان قط، فذلک قوله (بَغْتَةً) فنزل آخر هذه الآیة علی محمد (صلّی الله علیه وآله وسلّم): ﴿فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِینَ ظَلَمُوا وَالْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمِینَ﴾(۱).
ترجمه روایت (۱):
علیّ بن ابراهیم گوید: حدیثمان داد جعفر بن احمد، گفت: حدیثمان آورد عبد الکریم بن عبد الرّحیم، از محمّد بن علی، از محمّد بن فضیل، از ابو حمزه. او گفت: از حضرت ابو جعفر (امام باقر (علیه السلام)) درباره ی فرموده ی خدای تعالی: (پس چون همه ی آنچه را به ایشان تذکّر داده شده بود، فراموش کردند، درهای همه چیز را بر آنان گشودیم) پرسیدم.
فرمود: اینکه فرموده است: (پس چون همه ی آنچه را به ایشان تذکّر داده شده بود، فراموش کردند) یعنی: پس چون ولایت حضرت علی امیر المؤمنین (علیه السلام) را ترک گفتند -وحال آنکه به آن مأمور شده بودند- (ابواب همه چیز را بر آنها گشودیم) مراد دولتشان در دنیاست وآنچه برایشان در آن گسترده شده است واینکه فرمود: (تا آنگاه که به آنچه به آنها عطا شده بود شادمان ومغرور گشتند، به ناگاه آنها را (به کیفر اعمالشان) گرفتار کردیم که در آن هنگام بیچاره وناامید شدند).
منظور از آن قیام حضرت قائم (علیه السلام) است؛ به طوری که گفتی هیچگاه سلطه وحکومتی بر ایشان نبوده است واین است که فرمود: (به ناگاه). پس آخر این آیه بر حضرت محمّد (صلّی الله علیه وآله وسلّم) نازل گشت: (پس دنباله ی قومی که ستم پیشه بودند کنده شد وستایش مخصوص خدایی است که پروردگار عالمیان است).
متن روایت (۲):
محمد بن الحسن الصفار: عن عبد الله بن عامر، عن أبی عبد الله البرقی، عن الحسن بن عثمان، عن محمد بن الفضیل، عن أبی حمزة، عن أبی جعفر (علیه السلام) قال: أما قوله: ﴿فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکرُوا بِهِ﴾ (یعنی فلما ترکوا ولایة علی (علیه السلام) وقد اُمروا بها فتحنا علیهم أبواب کل شیء) یعنی (مع) دولتهم فی الدنیا وما بسط لهم (إلیهم) فیها، وأما قوله: ﴿حَتَّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ﴾ یعنی قیام القائم (علیه السلام)(۲).
ترجمه روایت (۲):
محمّد بن الحسن صفّار، از عبد الله بن عامر، از ابو عبد الله برقی، از حسن بن عثمان، از محمّد بن فضیل، از ابو حمزه از حضرت أبو جعفر (امام باقر) (علیه السلام) آورده است که فرمود:
(اینکه (خداوند) فرموده است: (پس چون همه ی آنچه را به ایشان تذکّر داده شده بود، فراموش کردند) یعنی: پس چون ولایت حضرت علی (علیه السلام) را واگذاشتند -با اینکه بدان مأمور بودند- درهای همه چیز را بر آنان گشودیم مراد دولتشان در دنیاست وآنچه در آن برایشان گسترده شده بود واینکه فرمود: (تا آنگاه که به آنچه به آنها عطا شده بود شادمان ومغرور گشتند، به ناگاه آنها را به کیفر اعمالشان گرفتار کردیم که در آن هنگام، بیچاره وناامید شدند) مقصود هنگام قیام حضرت قائم (علیه السلام) است).
پاورقی:
-----------------
(۱) تفسیر القمی، ۱: ۲۰۰، ودر آن: (فنزلت بخبره هذه الآیة علی محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) وقوله: فقطع...).
(۲) بصائر الدرجات: ۷۸.
